त्रिपुरारी पौर्णिमा

कार्तिक पौर्णिमा 2024 कधी आहे?

दिनांक	वार	आरंभ	पर्यंत
१५ नोव्हेंबर	शुक्रवार	०६:२०	२६:५९

कार्तिक पौर्णिमा ही चंद्र दिनदर्शिकेच्या आधारे दरवर्षी बदलते. 2024 मध्ये, भारतात कार्तिक पौर्णिमा 15 नोव्हेंबर 2024 रोजी साजरी केली जाईल. हा दिवस कार्तिक महिन्याची पौर्णिमा (पौर्णिमा) दर्शवितो, जो हिंदू कॅलेंडरमधील आठवा महिना आहे.

कार्तिक पौर्णिमेचे महत्त्व

कार्तिक पौर्णिमा, ज्याला त्रिपुरी पौर्णिमा किंवा त्रिपुरारी पौर्णिमा असेही म्हणतात, भगवान शिवाच्या त्रिपुरासुरावर झालेल्या विजयाचा सन्मान करण्यासाठी साजरी केली जाते. हिंदू पौराणिक कथेनुसार, भगवान शिवाने एकाच बाणाने राक्षसाच्या तीन शहरांचा नाश केला, जे वाईटावर चांगल्याचा विजय दर्शविते.

भगवान शिवाला श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी आणि या महत्त्वपूर्ण घटना साजरी करण्यासाठी भक्त विविध विधी, प्रार्थना आणि समारंभांमध्ये सहभागी होतात. हा सण भक्ती आणि श्रद्धेच्या कृतींद्वारे चिन्हांकित आहे, त्याचे खोल आध्यात्मिक महत्त्व प्रतिबिंबित करते.

या व्यतिरिक्त, कार्तिक पौर्णिमा इतर अनेक कारणांसाठी साजरी केली जाते:

1. मत्स्य अवताराचा जन्म: हा दिवस मत्स्य, भगवान विष्णूचा मत्स्य अवतार (अवतार) च्या प्रकटीकरणाचे स्मरण करतो. पौराणिक कथेनुसार, विष्णूने वेद आणि ऋषी मनूला राक्षसापासून वाचवण्यासाठी मत्स्य रूप धारण केले, पवित्र ज्ञानाचे संरक्षण सुनिश्चित केले.
2. तुळशी विवाह: कार्तिक पौर्णिमा हा तुळशीचा (पवित्र तुळशीचा वनस्पती) विवाह भगवान विष्णूशी संबंधित आहे. तुळशी, देवी वृंदाचा अवतार म्हणून पूजनीय, हे दैवी मिलन साजरे करण्यासाठी विधी आणि समारंभांनी सन्मानित केले जाते.

कार्तिक स्नान

कार्तिक पौर्णिमेशी संबंधित सर्वात महत्वाच्या विधींपैकी एक म्हणजे कार्तिक स्नान (पवित्र स्नान). भक्त गंगा, यमुना आणि गोदावरी यांसारख्या पवित्र नद्यांमध्ये डुबकी घेतात, विश्वास ठेवतात की ते त्यांच्या पापांचे शुद्धीकरण करण्यास आणि त्यांना मोक्षाच्या (मोक्ष) जवळ आणण्यास मदत करेल.

पवित्र स्नान सहसा ब्रह्म मुहूर्तामध्ये घेतले जाते, जो सर्वात शुभ काळ मानला जातो.

दिव्यांचा सण: देव दीपावली

वाराणसी, उत्तर प्रदेश आणि भारताच्या काही भागांमध्ये, कार्तिक पौर्णिमा ही देव दीपावली म्हणून साजरी केली जाते, ज्याला देवांची दिवाळी असेही म्हणतात. या दिवशी संपूर्ण शहर रोषणाईने सजवले जाते. गंगा नदीचे घाट हजारो मातीच्या दिव्यांनी (दिव्यांनी) प्रकाशित केले आहेत, एक विलोभनीय दृश्य निर्माण करतात.

भव्य गंगा आरती पाहण्यासाठी लोक जमतात, हा एक विधी आहे जिथे नदी देवीला प्रार्थना केली जाते. त्यानंतर, भक्त नदीला प्रार्थना करतात आणि दैवी आशीर्वाद मिळविण्यासाठी विविध विधी करतात.

परंपरा आणि उत्सव

भारतभर विविध पारंपारिक पद्धती आणि उत्सव कार्तिक पौर्णिमा म्हणून साजरा करतात:

1. दिवे लावणे: अंधार दूर करण्यासाठी आणि समृद्धी आणि आनंदाचे आमंत्रण देण्यासाठी भक्त त्यांच्या घरात आणि मंदिरांमध्ये दिवे लावतात.
2. मेळे आणि सण: अनेक प्रदेशांमध्ये मेळे आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात जेथे लोक संगीत, नृत्य आणि अन्न साजरे करण्यासाठी एकत्र येतात. राजस्थानमधील पुष्कर उंट मेळा हा जगातील सर्वात मोठ्या उंट मेळ्यांपैकी एक आहे. हे कार्तिक महिन्याच्या प्रारंभापासून सुरू होते आणि कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी समाप्त होते.
3. बोट फेस्टिव्हल: भारताच्या काही भागांमध्ये, विशेषत: ओडिशामध्ये, बोट फेस्टिव्हल आयोजित केले जातात, ज्या दरम्यान नद्या आणि तलावांवर सुंदर सजवलेल्या लहान बोटी तरंगल्या जातात. हे केळीच्या साली आणि कॉर्कपासून बनवलेले असतात. ‘बोईता बंदना’ या नावाने हा सण ओळखला जातो.
4. तुळशी विवाह: पवित्र तुळशीच्या रोपाचा (तुळशीचा) भगवान विष्णूशी विधीपूर्वक विवाह केला जातो, जो पावसाळ्याचा शेवट आणि लग्नाच्या हंगामाच्या प्रारंभाचे प्रतीक आहे.

प्रकाशाला आलिंगन देणे: कार्तिक पौर्णिमेच्या कालातीत परंपरा

कार्तिक पौर्णिमा हा एक सण आहे जो भारताच्या समृद्ध सांस्कृतिक आणि धार्मिक वारशाचे प्रतीक आहे. या दिवसाशी संबंधित विधी आणि उत्सव पिढ्यानपिढ्या पार पडलेल्या खोलवर रुजलेल्या श्रद्धा आणि परंपरा प्रतिबिंबित करतात.

देव दीपावलीच्या व तुळशी विवाह, कार्तिक पौर्णिमा हा आध्यात्मिक महत्त्वाचा आणि आनंददायी उत्सवाचा दिवस आहे. म्हणूनच ही कार्तिक पौर्णिमा सर्वांना शांती, समृद्धी आणि आनंद घेऊन येवो!